Net-billing w fotowoltaice – czym jest i jak działa?

Net-billing to nazwa systemu rozliczania nadwyżek energii elektrycznej produkowanej przez instalację fotowoltaiczną. W net-billingu biorą udział dwa podmioty, producent energii, czyli użytkownik mikroinstalacji fotowoltaicznej o mocy do 50 kW i dystrybutor energii elektrycznej z którym taki użytkownik ma podpisaną umowę na zakup i dostawę prądu.
Na czym polega net-billing? Net-billing vs net-metering. Net billing czy warto? I co najważniejsze, czy net-billing się opłaca? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w dalszej części artykułu.

System opustów w Polsce był jednym z najkorzystniejszych w Europie systemów rozliczeń wytworzonej nadwyżki energii elektrycznej z instalacji fotowoltaicznej. Net-metering w Polsce obowiązywał do końca marca 2022 roku. Dynamiczny rozwój fotowoltaiki w Polsce spowodował, że wraz ze wzrostem instalacji fotowoltaicznych przestarzała, w niektórych miejscach kraju, sieć elektroenergetyczna zaczęła mieć problem z utrzymaniem stabilności parametrów sieci. Problemy te nabierają na sile szczególnie w słoneczne dni. Sieć musi przyjmować więcej mocy niż jest w stanie przyjąć. Powoduje to wyłączanie się instalacji fotowoltaicznych i nieregularną pracę systemu.

Net-billing ma zapewnić dalszy rozwój energetyki rozproszonej, skłaniając prosumentów do maksymalizowania autokonsumpcji poprzez inwestowanie w systemy zarządzania energią domową (HEMS –Home Energy Management System), oraz systemy akumulowania energii, takie jak magazyny energii elektrycznej czy magazyny ciepła.

Wdrożenie net-billingu jest też obowiązkiem, który nakłada na kraje członkowskie Unia Europejska zgodnie z tzw. dyrektywą rynkową (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej) oraz dyrektywą RED II. Zgodnie z tymi dokumentami, kraje wspólnoty zobowiązane są do stworzenia takiego systemu prosumenckiego, w którym możliwe będzie rozdzielenie energii wprowadzonej i pobranej. Prosument wytwarzający energię elektryczną wprowadzając ją do sieci musi otrzymać za nią zapłatę, a tym samym staje się aktywnym uczestnikiem rynku energii.

• Konto prosumenta – Konto prosumenta to indywidualne konto, na którym rozliczane są nadwyżki energii wprowadzonej do sieci i pobranej z sieci w systemie wartościowym, w oparciu o ewidencję ilości energii i wartości energii elektrycznej.
• Depozyt prosumenta – Depozyt prosumencki odpowiada wartości środków zgromadzonych przez prosumenta za wprowadzoną do sieci elektroenergetycznej energię elektryczną, przeznaczoną na rozliczenie zobowiązań prosumenta z tytułu zakupu energii elektrycznej od sprzedawcy prowadzącego konto prosumenta. Kwota środków stanowiąca depozyt prosumencki może być rozliczana na koncie prosumenckim przez 12 miesięcy od dnia przypisania jej jako depozyt prosumencki na koncie prosumenta.
• Autokonsumpcja – proces zużywania na bieżąco wyprodukowanej przez fotowoltaikę energii elektrycznej. Żadna część wyprodukowanej energii nie jest dostarczana do zewnętrznej sieci elektroenergetycznej. Jest to idealny pod względem opłacalności model pracy instalacji fotowoltaicznej. Im wyższa wartość autokonsumpcji tym krótszy okres zwrotu z inwestycji.
• Rynkowa miesięczna cena energii elektrycznej (RCEm) – Rynkowa miesięczna cena energii RCEm jest ustalana oddzielnie dla każdego miesiąca, na podstawie rynkowej ceny energii RCE oraz wolumenu energii elektrycznej wprowadzonej do sieci przez prosumentów, oraz prosumentów zbiorowych w mikroinstalacjach, oraz małych instalacjach, w określonej jednostce czasu. Innymi słowy, RCEm to średnia RCE ważona ilością energii wprowadzonej przez prosumentów w danym okresie.
  Wzór na obliczanie rynkowej ceny energii elektrycznej można znaleźć w art. 4 ust. 7 ustawy o OZE. Nie ma jednak nie ma potrzeby go znać, PSE (Polskie Sieci Elektroenergetyczne) będzie je regularnie publikował na swojej stronie internetowej po zakończeniu każdego miesiąca.
  Nadpłata za wyprodukowaną przez prosumenta energię elektryczną – wysokość ewentualnej nadpłaty (niewykorzystanej w okresie 12 miesięcy), zwracanej przez sprzedawcę, nie może przekroczyć 20% (dwudziestu procent) wartości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci w miesiącu kalendarzowym, którego dotyczy zwrot nadpłaty. Takie rozwiązanie umożliwi zwolnienie przychodów z tej nadpłaty z opodatkowania podatkiem od osób fizycznych. Zgodnie z rekomendacjami Komisji Europejskiej, większy poziom dochodów musiałby być objęty procedurą notyfikacji pomocy publicznej.

Wszelkie informacje dotyczące rozliczania prosumentów w oparciu o model net-billing znajdują się w Art. 4b. ustawy o oze, Dz.U.2022.1378

01.04.2022 – 30.06.2022 Przejściowy system opustów
• System opustów będzie stosowany do rozliczeń prosumentów, wchodzących na rynek od dnia 1 kwietnia 2022 r. w okresie przejściowym od 1 kwietnia do 30 czerwca 2022 r.
• Na koniec 3-miesięcznego okresu przejściowego, nadwyżki energii zostaną rozliczone po średniej cenie miesięcznej z czerwca 2022 roku, a prosumenci automatycznie przejdą do systemu net-billingu.

01.07.2022 – 30.06.2024 Net-billing w oparciu o ceny miesięczne
• W okresie od 1 lipca 2022 r. do 30 czerwca 2024 r. nadwyżki energii będą rozliczane wg średniej ceny rynkowej energii elektrycznej z poprzedniego miesiąca kalendarzowego.
• Wprowadzenie okresu dostosowawczego wynika z konieczności przygotowania narzędzi i systemów do rozliczenia wartościowego energii wg ceny godzinowej oraz wymagań Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii (CSIRE), które zacznie funkcjonować od dnia 1 lipca 2024 r.

01.07.2024 Net-billing w oparciu o ceny godzinowe
• Od 1 lipca 2024 r. net-billing będzie oparty na rozliczeniu wartości nadwyżek energii elektrycznej wyprodukowanej przez prosumentów z zastosowaniem taryf dynamicznych wg cen godzinowych oraz odrębnym rozliczaniu energii wprowadzonej do i pobranej z sieci elektroenergetycznej.
• Wartość energii wprowadzonej do sieci będzie ustalana wg ceny giełdowej godzinowej na rynkach dnia następnego. Cenę będzie wyznaczał operator rynku informacji energii (Polskie Sieci Elektroenergetyczne), który realizuje to zadanie już obecnie na podstawie ustawy.
• Wartość energii pobieranej z sieci będzie zgodna z taryfą sprzedawcy.

Czy fotowoltaika nadal się opłaca? Po ogłoszeniu zmian w systemie rozliczania nadwyżek z instalacji fotowoltaicznych powstało wiele nieprawdziwych informacji, mitów, że fotowoltaika w Polsce się skończy. Nic bardziej mylnego! Fotowoltaika to wciąż jeden z lepszych sposobów na obniżenie rachunków za prąd czy to w domu mieszkalnym, firmie, czy budynku wielorodzinnym. Po wejściu w życie net-billingu branża fotowoltaiczna mocno przyhamowała a to za sprawą obaw o jej opłacalność w nowym systemie rozliczeń. Obawy te niestety biorą się z braku świadomości jak działa net-billing.

W 2022 roku ceny energii elektrycznej znacznie wzrosły i nic nie wskazuje na to, aby trend się odwrócił, wręcz przeciwnie, dynamika wzrostu cen energii elektrycznej ma jeszcze przyspieszyć. Aktualnie okres zwrotu z inwestycji jest najkrótszy w historii. Dodatkową motywacją do rozwoju fotowoltaiki w net-billingu jest dotacja Mój Prąd 4.0 gdzie można pozyskać dofinansowanie nie tylko do instalacji fotowoltaicznej, ale też do magazynów energii i systemów EMS/HEMS. Magazyny energii zyskają jeszcze większe zainteresowanie, kiedy od lipca 2024 net-billing będzie oparty na rozliczeniu wartości nadwyżek energii elektrycznej wyprodukowanej przez prosumentów z zastosowaniem taryf dynamicznych wg cen godzinowych. Zmagazynowaną w ciągu dnia energię elektryczną będziemy mogli sprzedać po dużo bardziej korzystnych cenach w godzinach wieczornych. Czy zatem na net-billingu można zarobić? Okazuje się, że tak! Warto zatem magazyn energii w net-billingu rozważyć już teraz, kiedy ceny są jeszcze atrakcyjne, popyt jest mniejszy, a inwestycję wspierają dofinansowania z programu Mój Prąd 4.0.

Przejść na net-billing może każdy użytkownik mikroinstalacji fotowoltaicznej, który dotychczas korzystał z net-meteringu. W tym celu należy zgłosić się do swojego sprzedawcy energii elektrycznej i złożyć stosowny wniosek.

Zgodnie z ustawą, instalacje fotowoltaiczne o mocy do 50kW zamontowane przed 1 kwietnia 2022 nie będą rozliczane w net-billingu. Kogo obejmie net-billing? Tylko tych właścicieli mikroinstalacji fotowoltaicznych którzy złożyli wniosek do właściwego Operatora Sieci Dystrybucyjnej (OSD) o przyłączenie do sieci od kwietnia 2022 roku.

Właściciele instalacji fotowoltaicznych zamontowanych przed 1 kwietnia 2022 roku, a technicznie rzecz biorąc, Ci którzy złożyli prawidłowo wypełniony wniosek o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej do odpowiedniego dla danego regionu Operatora Sieci Dystrybucyjnej (OSD) najpóźniej 31 marca 2022 roku, zachowują prawo rozliczania wyprodukowanych nadwyżek w systemie opartym na mechanizmie opustów na 15 lat od dnia wymiany licznika.

Net metering vs net billing. Czym różnią się między sobą te dwa systemy rozliczeń nadwyżki energii z instalacji fotowoltaicznej? Poniżej zebraliśmy w tabeli najważniejsze różnice pomiędzy net-meteringiem a net-billingiem.

15. kwietnia 2022 roku ruszył program Mój Prąd 4.0. W swojej kolejnej edycji, oprócz instalacji fotowoltaicznych program wspiera również inne urządzenia, takie jak magazyny energii elektrycznej i magazyny ciepła. Zgodnie z zapowiedziami, z programu mogą skorzystać tylko osoby rozliczające się w net-billingu. W przypadku inwestorów, którzy chcą skorzystać z dotacji, ale do tej pory rozliczali się w systemie opustów, konieczne będzie przejście na nowy system rozliczeń. Zasada ta obowiązuje zarówno osoby, które nie skorzystały jeszcze z dotacji, jak i te, które już skorzystały z dotacji w programie Mój Prąd 3.0, ale chcą dołożyć dodatkowe elementy do swojego systemu fotowoltaicznego.

Jednym z załączników, wymaganych w procesie składania wniosku o dotację w programie Mój Prąd jest “oświadczenie/zaświadczenie potwierdzające rozliczanie się Wnioskodawcy za wytworzoną/pobraną energię elektryczną na zasadach systemu tzw. net-billing”. Zgodnie z informacjami na wzorze oświadczenia, taki dokument musi zostać podpisany przez przedstawiciela OSD, Sprzedawcę energii elektrycznej lub Wnioskodawcę albo jego pełnomocnika. Oznacza to, że przyszły beneficjent programu może sam podpisać wymagany dokument, w którym oświadcza, że przeszedł na net-billing.

Jednocześnie należy mieć na uwadze, że w przypadku braku potwierdzenia (pieczęci i podpisu) na dokumencie przez przedstawiciela Operatora Sieci Dystrybucyjnej (OSD) / Sprzedawcy energii elektrycznej, NFOŚiGW zastrzega sobie możliwość potwierdzenia powyższych informacji u wskazanego Operatora / Sprzedawcy. Wnioskodawca w sytuacji kontroli lub na żądanie ma obowiązek przedstawić odpowiednią umowę, która reguluje system odkupu i bilansowania energii wytworzonej w mikroinstalacji w systemie net-billing.

System net-billingu funkcjonuje we Włoszech, Portugalii, Meksyku, Indonezji oraz USA.

We Włoszech w systemie net-billingu rozliczana jest wartość nadwyżki energii elektrycznej wprowadzonej do sieci w cenie hurtowej, która może być później wykorzystana jako kredyt na kolejne okresy konsumpcji lub zwrócona konsumentowi.

W Portugalii w systemie net-billingu nadwyżki energii są rozliczane przyjmując 90% wartości średniej ceny energii elektrycznej spot na Iberyjskim Rynku Energii Elektrycznej. Natomiast pozostałe 10% wartości przeznaczane jest na pokrycie kosztów integracji z siecią elektroenergetyczną.